Toetsen: Winnen of Verlangen

over testen, doelen, resultaten en idealen, en het nadeel van managen als leiderschap nodig is.

Een manager richt zich op resultaten. Een leider richt zich op mensen en idealen. De kunst is om het verschil ertussen te blijven zien en ook op tijd te ontdekken.

Idealen

Als je een schip wil bouwen, roep dan geen mannen bij elkaar om hout te verzamelen, het werk te verdelen en orders te geven. In plaats daarvan, leer ze verlangen naar de enorme eindeloze zee.
Dat citaat van Antoine de Saint-Exupery kennen we allemaal wel. Het citaat staat voor een manier van leiding geven waarbij medewerkers vanuit eigen motivatie en zelfverantwoordelijkheid bijdragen aan het doel van een organisatie.

Resultaten

Om die idealen te verwezenlijken is het verstandig om resultaten af te spreken. Resultaten die nodig zijn om het ideaal te kunnen bereiken.

Zo zou je op weg naar het ideaal van Nederlandse-burgers-die-verantwoordelijkheid-voor-zichzelf-en-hun-omgeving-nemen, het resultaat af kunnen spreken van kinderen die in staat zijn om te communiceren en die een bepaald niveau van algemene ontwikkeling hebben. Dat is ook best verstandig.

Leiden

Iemand die leiderschap toont, nodigt mensen uit om het ideaal eigen te maken. Een gedeeld ideaal helpt om samen te werken. Het behalen van de afgesproken resultaten is dan een gezamenlijke verantwoordelijkheid en niet meer dan een onderdeel van de checklist waarmee de voortgang op weg naar het ideaal wordt bewaakt.

Managen

En daar zit het verschil met managen. Resultaten zijn voor de manager namelijk doelen. De weg er naar toe is een heilige missie en zodra het resultaat is geboekt is de missie succesvol afgerond. Managers hebben de neiging om een organisatie te laten pieken op weg naar het behalen van dat resultaat.

Zo'n manier van managen lijkt op hoe topsport wordt bedreven. Pieken op het juiste moment en beter presteren dan ooit te voren. Iedere keer opnieuw.

Daarmee kan je tot grootse prestaties komen. Dat bleek wel toen de KNGU een dames turnploeg op zo'n manier liet managen. We wonnen opeens medailles. Jammer genoeg was daarna de missie ook direct afgelopen.

Geen kind blijft achter

In 2001 koos George Bush ervoor om het Amerikaanse onderwijs ook op een dergelijke manier te managen. No Child Left Behind was het mooie ideaal, maar management overheerste al snel het leiderschap. Ieder jaar worden alle kinderen getest en de school wordt betaald naar aanleiding van de vooruitgang die de kinderen boeken. Weinig vooruitgang is weinig geld, veel vooruitgang is veel geld.

Het succes was van korte duur. Na 10 jaar constateerde Obama dat de verbetering in de opbrengsten slechts een opleving was. Een duidelijke parallel met onze turn dames is te trekken: kinderen worden getraind om te pieken tijdens een toets, maar worden niet noodzakelijkerwijs geholpen in hun ontwikkeling tot burger.

Ook in Nederland

En ondanks dat we deze voorbeelden kennen, bewegen we in Nederland steeds meer naar een onderwijscultuur waarin resultaten doelen op zich worden en management het instrument om te presteren.

Gregory Bateson heeft ooit al aangetoond dat een cultuur die zich vooral bediend van zulke management instrumenten uitnodigt tot corruptie en leidt tot makkelijk manipuleerbare mensen.

En dat blijkt. Op alle niveaus. Zelfs op het niveau van de staatssecretaris. Sander Dekker sprak onlangs zijn verbazing uit over het aantal kinderen met dyslexie. Volgens de statistiek zou dat zo'n drie procent moeten zijn, maar het zijn er veel meer in de praktijk.

Blijkbaar kiezen veel scholen en ouders er voor om kinderen die lees en spellingszwak zijn een dyslexie verklaring te verstrekken. Dat levert voordelen op tijdens een test namelijk. Een logische gedachtengang binnen het managementdenken.

En de staatssecretaris doet er aan mee. In plaats van zich zorgen te maken over de hoeveelheid kinderen die moeite hebben met lezen en spellen, stelt hij voor de regels voor het verstrekken van een dyslexie verklaring aan te passen.

Wat je niet meet is er niet

En daarmee heeft hij de werkelijkheid weer terug gebracht naar realistische proporties. Zijn werkelijkheid en zijn realistische proporties. Voor de kinderen met spellingsmoeite verandert er namelijk niets.

Maar voor de manager is het probleem wel opgelost: gewoon de definitie van het probleem aanpassen, dan is het weg. Misschien dat we ook de definitie van 'economische crisis' aan kunnen passen. Of die van 'kanker' en 'kindersterfte'. Dan zouden heel wat problemen opgelost kunnen worden.

Dus?

Wat is de waarde van een test bij jou op school? En wat doe je met de uitslag? Wat zou het jouw personeel opleveren om te frauderen met die uitslagen? Hoe gretig ben jij om sommige leerlingen weg te laten uit je verantwoording naar de inspectie?

Weet je hoe dat voor je collega's is? Echt?

En hoe kijken ouders daar naar? Of je leerlingen? Hebben ze stress rond een test? Of rond de uitslag van CITO 8 of CITO Entree?

Naar welk ideaal verlang je als je samen praat over de boot die je aan het bouwen bent? Ga je er een wedstrijd mee winnen of gaat hij je helpen om een relatie met de zee aan te gaan?