De bedoeling is waarschijnlijk om in een paar woorden het wezen van de school te beschrijven, en dat kan op die manier ook heel goed. Als de waarden tenminste ook echte kernwaarden zijn: ze zijn terug te vinden in alles wat je doet en bepalen de geur en smaak van de hele organisatie.
Goed gekozen en geformuleerde kernwaarden maken snel duidelijk aan een ieder wat je van deze school mag verwachten. Dat voorkomt verwarring bij mensen die voor deze organisatie kiezen: je weet direct waar je op mag rekenen.
Als ik bij een school als kernwaarde bijvoorbeeld 'eigenwijs' zie, dan weet ik dat ik er op moet rekenen dat ik zo nu en dan de discussie met mensen aan zal moeten gaan. Ik weet ook dat ik mijn eigen mening mag hebben en dat er ruimte zal zijn om eigen keuzes te maken. Wanneer je als leerkracht bij zo'n school solliciteert, dan weet je dat je vooral ook je eigen mening naar voren kunt brengen in de sollicitatieprocedure. Wanneer ik als ouder mijn kind daar aanmeldt, dan reken ik er op dat mijn kind de ruimte krijgt om de dingen op zijn eigen manier te doen.
Psychologisch werkt het ook zo dat ik, na het zien van zo'n kernwaarde, op zoek ga naar de bevestiging van die kernwaarde. Omdat ons brein nou eenmaal vrij lui is, lukt mij dat vrij snel en stap ik voor het gemak ook over de situaties heen waarin die eigenwijsheid niet naar voren komt.
Daar zit dan ook meteen wel het risico van zo'n kernwaarde. Als het uitsluitend cosmetisch is, dan zullen mensen na verloop van tijd toch teleurgesteld raken. Ouders gaan klagen en personeelsleden raken ontevreden en ongemotiveerd.
Als de kernwaarde een sticker is die we met elkaar goed over vinden komen, maar die de lading niet echt dekt, dan wordt het een bron van irritatie.
Tegelijkertijd: als die kernwaarde echt de geur en smaak van de organisatie beschrijft, dan blijft het psychologisch effect aanwezig: hij wordt voortdurend herkend en ook ervaren. Dat maakt de school lekker herkenbaar en duidelijk.
merkwaarden vs categoriewaarden
Goed beschreven kernwaarden zijn daarmee ook meteen merkwaarden: ze definiëren het 'merk' en dus de identiteit van de school. Dat is per definitie iets anders dan een waarde die op gaat voor de hele categorie.
Sommige waarden gelden voor iedere organisatie die zichzelf als school presenteert. Uiteraard zijn dat heel belangrijke waarden. Zo belangrijk zelfs dat de inspectie ze bij iedere school komt onderzoeken en beoordelen bijvoorbeeld.
Het valt mij op dat er scholen zijn die vooral categoriewaarden gebruiken om de school te omschrijven. In principe worden daarmee louter open deuren ingetrapt. Wanneer ik als ouder op zoek ga naar een school voor mijn kind, dan ga ik er vanzelfsprekend van uit dat die school voldoet aan alle kenmerken van een school.
Vergelijk het met een zoektocht naar een nieuwe auto. Als ik mij ga oriënteren op een nieuwe auto en ik kom een nieuw merk tegen, dan ga ik er van uit dat ook dat nieuwe merk gewoon voldoet aan alle veiligheidseisen van de Nederlandse overheid op dat gebied. Als ik dan op de website van dat merk vooral geïnformeerd wordt over het feit dat ze aan al die eisen voldoen, dat je er mee kunt rijden, dat er mensen in kunnen zitten, dat je er mee kunt remmen en dat hij van binnen droog blijft bij regenachtig weer, dan hoor ik op zich niets anders dan ik al verwachtte.
Toch is het effect van deze informatie, dat ik me zorgen ga maken. Als je zoveel aandacht besteed aan dit soort voordehand liggende zaken, dan is het waarschijnlijk niet zo'n goede auto. De kans dat ik over ga tot de aanschaf van die auto is erg klein.
Soms kom ik scholen tegen die vertellen dat ze Passend Onderwijs bieden, in een veilige context, met goede opbrengsten, gedifferentieerd onderwijsaanbod door gediplomeerde medewerkers die aandacht besteden aan de kinderen.
Elk van deze elementen is een voorbeeld van een categoriewaarde: het is een waarde die van toepassing is op elke school. Stel je voor dat je een school aan zou treffen waar dit niet op van toepassing zou zijn!
Merkwaarden geven niet alleen een duidelijke verwachting bij anderen, ze geven ook een heldere richting aan de eigen medewerkers. Zulke kernwaarden kan je dan ook makkelijk gebruiken als een checklist bij een lesobservatie of bij een functioneringsgesprek.
merkwaardig
Gedrag dat in lijn is met die merkwaarden is dus merkwaardig gedrag. Soms kan dat natuurlijk ook tot grappige situaties leiden, vooral wanneer je ziet dat een medewerker van een organisatie gedrag vertoont dat niet merkwaardig is. Een medewerker van Apple die een Samsung telefoon gebruikt bijvoorbeeld; Een medewerker van Centraal Beheer in Apeldoorn die niet eens een telefoon heeft; Een Iphone in een Nokia reclame campagne; Een juf die niet van kinderen houdt of de servicemedewerker van RedBull die zegt: 'Ik kan niet vliegen!'
Geen opmerkingen:
Een reactie posten