Wat heb je betekend vandaag?

Tegenwoordig is iedere school bezig met ontwikkeling. De ene school wil het het onderwijs ontwikkelen, de ander de organisatie en een derde wil vooral het leren ontwikkelen.
Er zijn scholen die die ontwikkeling starten met een concreet beeld van de gewenste ontwikkeling. Daar worden in het gunstigste geval ook concrete doelen aan gekoppeld, waarop gestuurd en bewaakt kan worden. Heb je ooit wel eens bedacht welke concrete betekenis de school zal krijgen als gevolg van de ingezette ontwikkeling?

Ik kom regelmatig op scholen waar het ontwikkelproces, of soms zelfs het veranderproces, moeizaam verloopt. Mensen hebben moeite om zich aan de gemaakte afspraken te houden en het gewenste gedrag wordt maar mondjesmaat vertoond. Dat geeft vaak spanning.

moeite met veranderen

Op mijn vraag naar de reden van die moeite hoor ik vaak het antwoord dat mensen veranderen moeilijk vinden. Ik blijf mijn twijfels houden bij die stelling. Volgens mij vinden mensen verandering namelijk heel gewoon. In ons dagelijks leven doen we niet anders. Ons gedrag veranderd door de tijden heen, maar ook de dingen die we belangrijk vinden, net als de dingen die we willen. Die verandering gaat zo gemakkelijk dat we hem zelf vaak niet eens opmerken.

Als tegenargument hoor ik dan vaak dat dat kleine veranderingen zijn en dat de verandering op school ingrijpender is. Vandaar dat mensen moeite met die verandering zouden hebben.

Ook die stelling waag ik te betwijfelen. Veel mensen veranderen van auto bijvoorbeeld. Of van computer. Dat kunnen ingrijpende veranderingen zijn. Toch merk ik maar zelden dat mensen die verandering oncomfortabel zouden vinden. Sterker nog: die verandering wordt doorgaans bewust opgezocht.

moeite met borgen

Gelukkig zijn er ook genoeg scholen waar het ontwikkelproces goed verloopt. De doelen worden gehaald, het gewenste gedrag wordt vertoond en het proces verloopt keurig volgens planning. Niets aan de hand zou je denken.

Tot je na een paar jaar weer op zo'n school komt en ontdekt dat de school weer in 'oude gewoontes' is vervallen. Van het destijds gewenste gedrag is weinig meer terug te vinden en de doelen van het ontwikkelproces zijn vergeten.

Hierbij is gebrek aan aandacht het meest gehoorde argument. Tijdens het ontwikkelproces waren we met elkaar gericht op het bereiken van die doelen, maar daarna zijn we ons op andere dingen gaan richten. Zouden mensen veranderen dan toch moeilijk vinden?

Als ik kijk naar de parallel met het veranderen van auto, dan hoor ik maar zelden dat mensen na een jaar hun oude auto weer terug kopen, of toch maar weer terug gaan naar hun oude computer. De enige reden die ik daarvoor zou kunnen bedenken is wanneer je je auto of computer van de hand moest doen, maar dat eigenlijk niet wilde. Als de omstandigheden dan veranderen kan je je oorspronkelijke droom weer oppakken en terugkeren naar datgene wat voor jou het hoogste goed is.

zicht op betekenis

In de parallel met een auto of computer is het van belang om te kijken naar de betekenis van zo'n apparaat. Is een auto bedoeld om nuttig te zijn of biedt hij meer dan dat? Mensen die een dure sportauto rijden of een oldtimer kennen een andere betekenis aan een auto toe dan mensen die gewoon een praktische auto met vijf zitplaatsen zoeken. Zo'n sportauto of oldtimer biedt je namelijk een heel ander aanzien, een heel andere rijbeleving en vaak ook een heel ander gevoel op. Het doet iets met je op het moment dat je de eigenaar van zo'n auto bent, zelfs als je er niet in rijdt.

Iemand die een auto met zo'n betekenis heeft zal hem niet zomaar van de hand doen. Hooguit voor een auto met dezelfde betekenis, maar waarschijnlijk uitsluitend voor een auto met een nog sterkere betekenis.

Bij veranderingen op school is het goed om met elkaar vast te stellen welke betekenis de school op dit moment heeft en de vraag te stellen welk betekenis je zou willen hebben. Welke impact heb je op het leven van jouw leerlingen? En op het leven van hun ouders? En op welke manier werkt die impact door in de maatschappij?

Dit lijken eenvoudige vragen, maar ze zijn meestal niet even snel te beantwoorden. Dat vergt onderzoek, gesprek en overdenking. Maar zodra je ze echt hebt beantwoord ontstaat een compleet nieuw perspectief. Er ontstaat ook een duidelijk argument voor of tegen bepaalde ontwikkeling.

Wanneer je bijvoorbeeld met elkaar er op gericht bent om kinderen in hun kracht te zetten, vanuit zelf-acceptatie en respect voor de ander, omdat je gelooft dat elk van die kinderen op een positieve manier het verschil zal maken in zijn directe omgeving, dan kun je op basis daarvan bepalen welke ontwikkeling gewenst is en welke niet.

Voor leerkrachten en leerlingen is het dan ook evident dat die ontwikkeling gewenst is: op die manier kan je namelijk nog verder toenemen in betekenis. Afscheid nemen van het oude gedrag is dan opeens helemaal niet meer zo moeilijk, omdat je weet wat het nieuwe gedrag je zal opleveren.

Vanuit die betekenis is borging van de ontwikkeling ook helemaal niet moeilijk. Het valt opeens in dezelfde categorie als de man die zijn Porsche heeft ingeruild voor een Ferrari. Hij ervaart de nog sterkere betekenis van die auto en verlangt echt niet meer terug naar zijn vorige auto.

Cutting LEMONS werkt altijd vanuit het perspectief op betekenis. Omdat wij geloven dat scholen het verschil kunnen maken: betekenisvol onderwijs zorgt voor een maatschappij waarin mensen in harmonie met zichzelf en hun omgeving leven. Wij gunnen elke school, elke leerkracht, directeur, ouder en leerling dat perspectief en dat gevoel van betekenis.

Of vergelijk je je school liever met een doorsnee auto met 237 zitplaatsen?