Citroenzuur leiderschap

Leiderschap is met afstand de meest gehoorde term in management-land. Ook in het onderwijs lijkt de term veel aandacht te krijgen. De komende periode verschijnt hier een aantal blogs over leiderschap. Gewoon, omdat integraal en waardengedreven onderwijs niet zonder leiderschap kan.

De betekenis van onderwijs

Het is mijn overtuiging dat de voornaamste betekenis van het onderwijs gelegen is in het mensen laten ontdekken van, geloven in en werken vanuit hun eigen kracht. Daarmee draagt het onderwijs duurzaam bij aan de ontwikkeling van de maatschappij. Het voorziet de maatschappij van creativiteit, inventiviteit, verandervermogen, continuïteit en leiderschap.

Het maakt niet uit hoe oud je bent: op het moment dat je je eigen kracht kent, serieus neemt en van daaruit werkt dan blijf je je ontwikkelen. Dat is onvermijdelijk. Onderwijs is, vanuit dat perspectief, dus niet gericht op onderwijzen. Veel meer op leren, maar het meest nog op het verkrijgen van zelf-inzicht. Zelf-inzicht is namelijk de sleutel tot ontwikkeling en leren.

De rol van leiderschap: voorbeeldgedrag

Voor mij is leiderschap vooral gelegen in twee zaken. Het eerste is het vertonen van voorbeeldgedrag. Het is al lange tijd bekend dat onze woorden maar een heel klein deel uitmaken van hetgeen we communiceren. Zeker bij jonge kinderen, die nog veel minder op taal gericht zijn dan volwassenen, is onze lichaamstaal en ons gedrag veel belangrijker. Bij volwassenen is dat ook nog altijd een veel groter deel van onze communicatie dan we geneigd zijn te denken.



Wanneer je als school echt wilt weten welke waarden je uitdraagt, is het het meest effectief om te kijken naar het gedrag van de leerlingen. Dat is doorgaans een rechtstreekse afspiegeling van het gedrag dat wij vertonen.

Als zelf-inzicht de sleutel tot leren is, dan zal dus het voorbeeldgedrag van iedereen in de school moeten getuigen van dat zelf-inzicht. Kinderen krijgen daardoor niet te maken met leerkrachten die op pedagogisch en didactisch gebied alles goed doen, maar met mensen die zichzelf kennen, zichzelf zijn en van daaruit op pedagogisch en didactisch gebied het beste leveren dat zij hebben te bieden. Dat klinkt misschien als een nuance verschil maar het maakt voor de kinderen een wereld van verschil.

Iedere betrokkene bij de school zal laten zien dat hij of zij bezig is zichzelf steeds beter te leren kennen om van daaruit het verschil te maken. Leiderschap kan zich dan ook niet beperken tot een taak of rol van de schoolleider. Het is iets dat door alle medewerkers, maar ook door de leerlingen, ouders en andere betrokkenen voortdurend in de praktijk gebracht wordt.

de rol van leiderschap: gericht op anderen

In een eerdere blog vertelde ik al dat het onderwijs verlamd wordt door de gedachte dat het op de toekomstgericht is. Wat mij betreft is onderwijs voor het heden al uiterst relevant.

Leiderschap richt zich dus ook niet op de toekomst van de leerlingen: het leert ze om nu al het verschil te maken. Dat is meteen het tweede aspect van leiderschap: het is gericht op anderen.

Hoewel het begint bij jezelf is het er op gericht om een ander te dienen. Het is er niet op gericht om de ander te onderwijzen of de ander klein te houden. Op die manier zou je namelijk op voorhand al de boodschap afgeven dat je niet echt gelooft in de kracht van die ander.

Het lijkt soms zo makkelijk om iemand te vertellen wat hij moet doen, maar de achterliggende boodschap is, zeker in het onderwijs waar kinderen nog druk doende zijn om hun referentiekader op te bouwen, verlammend. De kunst is om je leerling zo te ondersteunen dat hij of zij de ruimte krijgt om te ontdekken wie hij is en van daaruit te besluiten hoe hij van betekenis wil zijn.

Omdat geen leerkracht gelijk is, gebeurt dat per definitie op verschillende manieren. Wel altijd in hetzelfde proces: vanuit de eigen kracht gericht op de ander. Ook altijd met dezelfde intentie: die ander heeft een enorme kracht. En ook altijd met dezelfde betekenis: jij (met alles wie je bent en wat je hebt) maakt het verschil.

De betekenis van leiderschap in het onderwijs

Stel je eens voor dat elk van de dertig kinderen die jij morgen weer in je groep voor je hebt overtuigt raakt van zijn eigen waarde. Dat zij zichzelf ook echt kent en van daaruit het verschil gaat maken. Op school, thuis, in de buurt, op de sportvereniging of in de kerk. Dertig mobiele bronnen van inspiratie. Dertig authentieke mensen die gericht zijn op een ander, omdat ze in die ander geloven.

Voel je de kracht die daarvan uitgaat? En dat allemaal omdat jij jezelf kent en vanuit jouw kracht in die dertig kinderen gelooft.

Cutting LEMONS heeft een nog mooier perspectief: Stel je eens voor dat elke leerkracht dat kan. Hoeveel kinderen kunnen dan al gericht het verschil maken? Hoe zou de maatschappij er dan uit zien? Een druppel citroensap versterkt alle smaken in een gerecht en wij geloven dat elke smaak er toe doet.

Er is geen sector in Nederland die zoveel betekenis heeft voor de Nederlandse maatschappij. Ik daag jou uit om leiderschap te tonen en het verschil te maken. Waarom vandaag niet?